Wat is eigenlijk een plot?
De meeste verhalen die we kennen en waar we van houden, hebben plots die werken volgens een bepaald, altijd zeer vergelijkbaar schema. Dit is geen schema dat literaire geleerden of andere slimme mensen hebben bedacht, maar een patroon dat in de loop van de menselijke geschiedenis is geëvolueerd. Waarschijnlijk is het al geperfectioneerd tijdens de kampvuren van onze voorouders – want ook hier werden verhalen verteld.
En wat is een plotmodel?
Een van de eerste en tot op de dag van vandaag bekendste plotmodellen is de drie akten structuur – dat kennen we allemaal van school: inleiding, hoofddeel en conclusie. Deze drie akten werden door Aristoteles al beschreven in zijn Poetics, maar zijn natuurlijk niet alleen terug te vinden in drama’s. Zelfs vandaag de dag werken bijna alle verhalen die we vertellen, die we lezen of die we als film bekijken het beste met drie bedrijven: in een intro wordt ons getoond met wie we te maken hebben, in welke wereld we ons bevinden en wat de kern of het probleem is. Een – soms verrassende – gebeurtenis drijft de actie vooruit en de hoofdrolspeler komt in beeld. Dit is het begin van het hoofdgedeelte waarin geprobeert wordt om het centrale conflict op te lossen. Aan het einde van het hoofdgedeelte vindt er een gebeurtenis plaats die tot een beslissing leidt: het conflict wordt op de een of andere manier opgelost. De beslissing heeft invloed op de hoofdrolspeler en alle andere personages en op de wereld waarin ze leven – dit is wat het einde vertelt.
Gewoon beginnen met schrijven – of plan je liever?
Veel auteurs beginnen maar met schrijven – en dat is prima. Maar op een bepaald punt in het proces van het schrijven van b.v een roman, komen de meesten bij een punt aan waar ze zich zorgen beginnen te maken over de plot van hun verhaal – bijvoorbeeld omdat ze zelf merken dat de verhaallijn niet goed werkt, omdat er geen spanning is of omdat ze ergens ‘vast’ zitten en niet verder kunnen.
Ervaren auteurs beginnen meestal een nieuw boek met de plot. Je gebruikt hiervoor vaak een plotmodel, dat zich misschien al bewezen heeft in eerdere boeken of dat goed bij je onderwerp past. Het voordeel van een voltooide plot is duidelijk: je weet precies hoe de plot zich moet ontwikkelen en je hoeft ‘slechts’ het kader met leven te vullen.
Waar moet je in het bijzonder op letten bij het plotten?
Het helpt om een paar delen van de plot te kiezen en jezelf een paar vragen te stellen over je verhaal. Belangrijke aspecten zijn b.v.: het uitgangspunt, de plotpunten en het centrale conflict. Een premisse is iets dat mensen vroeger graag de ‘moraal van een verhaal’ noemden, d.w.z. een uitspraak die het verhaal zou moeten ‘bewijzen’. Dus als je als auteur zo’n uitgangspunt opzet, moet je ook echt ’ter zake komen’ – één zin zou voldoende moeten zijn – om de acties van alle karakters hierop af te stemmen. Plotpoints zijn de centrale keerpunten van een verhaal. De twee belangrijkste plotpunten zijn: de eerste gebeurtenis die de plot aan het rollen brengt, en natuurlijk de twist die tot de conclusie leidt, de oplossing. Het centrale conflict ontstaat meestal tussen protagonist en antagonist. Ze willen iets tegengesteld dat elkaar uitsluit. Dit zorgt voor spanning en drijft de actie vooruit. Omstandigheden kunnen ook antagonistisch zijn.
Tips voor het plotten
- Schrijf een exposé*
- Schrijf het verhaal in sleutelwoorden op en spreid het voor je uit: wat gebeurt er in welke scène?
- Controleer alle figuren en scènes voor het uitgangspunt.
- Verkrijg feedback en vraag specifiek waar iets onbegrijpelijk was of waar het saai werd. Dit zijn de passages waar de plot niet werkt!
*Een exposé is de sollicitatiemap van jouw manuscript. Het biedt: een snel overzicht van het verhaal, een eerste indruk van professionaliteit van het genre en de doelgroep status van het project.
Professionele ondersteuning
Feedback over de plot, plotstructuur, spanning en karakterontwikkeling is onderdeel van de redactie, naast de taalkundige revisie. Als je je eigen plot met een focus wilt herzien of ontwikkelen, helpt een plotrapport dat zich richt op de plot, keerpunten en personages.